Sedirde al yeşil, dal dal bursa ipeklisi, duvarda mavi bir bahçe gibi Kütahyalı çiniler, gümüş ibriklerde şarap, bakır lengerlerde kızarmış kuzular nar idi. Öz kardeşi Musa'yı ok kirişiyle boğup yani bir altın leğende kardeş kanıyla abdest alarak Çelebi Sultan Mehmet tahta çıkmış hünkar idi. Çelebi hünkar idi amma Al Osman ülkesinde esen bir kısırlık çığlığı, bir ölüm türküsü rüzgar idi. Köylünün göz nuru zeamet alın teri timar idi. Kırık testiler susuz su başlarında bıyık buran sipahiler var idi. Yolcu yollarda topraksız insanın ve insansız toprağın feryadını duyar idi. Ve yolların sonu kale kapısında kılıç şakırdar köpüklü atlar kişner iken çarşıda her lonca kesmiş kendi pirinden ümidi tarümar idi Velhasıl hünkar idi, timar idi, rüzgar idi ahüzar idi.
2
Bu göl İznik gölüdür. Durgundur. Karanlıktır. Derindir. Bir kuyu suyu gibi içindedir dağların.
Bizim burada göller dumanlıdırlar. Balıkların eti yavan olur, sazlıklardan ısıtma gelir, ve göl insanı sakalına ak düşmeden ölür.
Bu göl İznik gölüdür. Yanında İznik kasabası. İznik kasabasında kırık bir yürek gibidir demircinin örsü. Çocuklar açtır. Kurutulmuş balığa benzer kadınların memesi. Ve delikanlılar türkü söylemez.
Bu kasaba İznik kasabası. Bu ev esnaf mahallesinde bir ev. Bu evde bir ihtiyar vardır Bedreddin adında. Boyu küçük sakalı büyük sakalı ak. Çekik çocuk gözleri kurnaz ve sarı parmakları saz gibi.
Bedreddin ak bir koyun postu üstüne oturmuş. Hatt-ı talik ile yazıyor "Teshil"i. Karşısında diz çökmüşler ve karşıdan bir dağa bakar gibi bakıyorlar ona. Bakıyor: Başı traşlı kalın kaşlı ince uzun boylu Börklüce Mustafa. Bakıyor: Kartal gagalı torlak Kemal.. Bakmaktan bıkıp usanmayıp bakmağa doymayarak İznik sürgünü Bedreddine bakıyorlar..
3
Kıyıda çıplak ayaklı bir kadın ağlamaktadır. Ve gölde ipi kopmuş boş bir balıkçı kayığı bir kuş ölüsü gibi suyun üstünde yüzüyor. Gidiyor suyun götürdüğü yere, gidiyor parçalanmak için karşı dağlara.
İznik gölünde akşam oldu. Dağ başlarının kalın sesli sipahileri güneşin boynunu vurup kanını göle akıttılar.
Kıyıda çıplak ayaklı bir kadın ağlamaktadır. bir sazan balığı yüzünden kaleye zincirlenen balıkçının kadını.
İznik gölünde akşam oldu. Bedreddin eğildi suya avuçlayıp doğruldu. Ve sular parmaklarından dökülüp tekrar göle dönerken dedi kendi kendine: "- O ateş ki kalbimin içindedir tutuşmuştur günden güne artıyor. Dövülmüş demir olsa dayanmaz buna eriyecek yüreğim. Ben gayri zuhur ve huruç edeceğim Toprak adamları toprağı fethe gideceğiz. Ve kuvvetli ilmi, sırrı tevhidi gerçeklendirip biz mülletlerin ve mezheplerin kanunlarını iptal edeceğiz...
*
Ertesi gün gölde kayık parçalanır kalede bir baş kesilir kıyıda bir kadın ağlar ve yazarken Simavnalı "Teshil"ini Torlak Kemalle Mustafa öptüler şeyhlerinin elini. Al atların kolanını sıktılar. Ve İznik kapısından dizlerinde çırıl çıplak bir kılıç heybelerinde al yazma bir kitapla çıktilar...
Kitaplarının adı: "Varidat"dı.
4
Börklüce Mustafa ile Torlak Kemal, Bedreddinin elini öpüp atlarına binerek biri Aydın biri Manisa taraflarına gittikten sonra ben de rehberimle konya ellerine doğru yola çıktım ve bir gün Haymana ovasına ulaştığımızda Duyduk ki Mustafa huruç eylemiş Aydın elinde Karaburun'da. Bedreddinin kelamını söylemiş köylünün huzurunda.
Duyduk ki; "cümle derdinden kurtulup piri pak olsun diye, on beş yaşında bir civan teni gibi toprağın eti, ağalar top yekun kılıçtan geçirilip verilmiş ortaya hünkar beylerinin timarı zeameti."
Duyduk ki... Bu işler duyulur da durmak olur mu? Bir sabah erken Haymana ovasında bir garip kuş öterken, sıska bir söğüt altında zeytin danesi yedik. "Varalım, dedik. Görelim dedik. "Yapışıp sabanın sapına şol kardeş toprağını biz de bir yol sürelim, dedik." Düştük dağlara dağlara aştık dağları dağları...
Dostlar, ben yolculuk etmem bir başıma. Bir ikindi vakti can yoldaşıma dedim ki: geldik. Dedim ki: bak başladı karşımızda bir çocuk gibi gülmeğe bir adım geride ağlayan toprak. Bak ki, incirler iri zümrüt gibidir, kütükler zor taşıyor kehribar salkımları. Saz sepetlerde oynayan balıkları gör : ıslak derileri pul pul, ışıl şışldır ve körpe kuzu eti gibi aktır yumuşaktır etleri. Dedim ki bak, burda insan toprak gibi, güneş gibi, deniz gibi bereketli. Burda insan gibi verimli deniz, güneş ve toprak..
5
Arkamızda hünkarın ve hünkar beylerinin timar ve zeametli topraklarını bırakıp Börklücenin diyarına girdiğimizde bizi ilk karşılayan üç delikanlı oldu. Üçü de yanımdaki rehberim gibi yekpare ak libaslıydılar. Birisinin kıvırcık, abanoz gibi siyah bir sakalı ve aynı renkte ihtiraslı gözleri, kemerli büyük bir burnu vardı. Vaktiyle Musanın dinindenmiş. Şimdi Börklüce yiğitlerinden.
İkincisinin çenesi kıvrık ve burnu dümdüzdü. Sakızlı Rum bir gemiciymiş. O da börklüce müritlerinden.
Üçüncüsü orta boylu, geniş omuzlu, şimdi düşünüyorum da, onu, yolparacılar koğuşunda yatan ve o yayla türküsünü söyleyen Hüseyine benzetiyorum. Yalnız Hüseyin Erzurumluydu, bu Aydınlıymuş.
İlk sözü söyleyen Aydınlı oldu:
- Dost musunuz düşman mı? dedi. Dost iseniz hoşgeldiniz. Düşman iseniz boynunuz kıldan incedir.
- Dostuz, dedik.
Ve o zaman öğrendik ki, Sarohan valisi Sismanın ordusunu, yani toprakları tekrar hünkar beylerine vermek isteyenleri, bizimkiler Karaburunun dar, dağlık geçitlerinde tepelemişlerdir.
Yine o yolparacılar koğuşunda yatan Hüseyine benzeyeni dedi ki:
- Buradan ta Karaburunun dibindeki denize dek uzayan kardeş soframızda bu yıl incirler böyle ballı, başaklar böyle ağır ve zeytinler böyle yağlı iseler, biz onları sırma cepken giyen haramilerin kanıyla suladık da ondandır.
Müjde büyüktü. Rehberim:
- Öyleyse tez dönelim. Haberi Bedreddine iletelim, dedi.
Yanımıza Sakızlı Rum gemici Anastası da alıp ve ancak eşiğine bastığımız kar deş toprağını bırakarak tekrar Al Osman oğullarının karanlığına daldık.
Bedreddini İznikte, göl kıyısında bulduk. Vakit sabahtı. Hava ıslak ve kederliydi.
Bedreddin:
- Nöbet bizimdir. Rumeline geçek, dedi.
Gece İznikten çıktık. Peşimizi atlılar kovalıyordu. Karanlık onlarla aramızda duvar gibiydi. Ve bu duvarın arkasından nal seslerini duyuyorduk. Rehberim önden gidiyor. Bedreddinin atı benim al atımla Anastasınki arasındaydı. Biz üç anaydık. Bedreddin çocuğumuz. Ona bir kötülük edecekler diye içimiz titriyordu. Biz üç çocuktuk. Bedreddin babamız. Karanlığın duvarı ardındaki nal sesleri yaklaşır gibi oldukça Bedreddine sokuluyorduk.
6
Bir gece bir denizde yalniz yildizlar ve bir yelkenli vardi. Bir gece bir denizde bir yelkenli yapyalnizdi yildizlarla. Yildizlar sayisizdi. Yildizlar sonuktu. Su karanlikti ve goz alabildigine dumduzdu.
Sari Anastasla Adali Bekir hamladaydilar. Koc Salihle ben pruvada. Ve Bedreddin parmaklari sakalina gomulu dinliyordu kureklerin sipirtisini.
Ben: - Ya! Bedreddin! dedim, uyuklayan yelkenlerin tepesinde yildizlardan baska bir sey goremiyoruz. Fisiltilar dolasmiyor havalarda. Ve denizin icinden gurultuler duymuyoruz. Sade bir dilsiz, karanlik su, sade onun uykusu. Ak sakali boyundan buyuk kucuk ihtiyar guldu, dedi: - Sen bakma havanin durgunluguna Derya dedigin uyur uyur uyanir.
Bir gece bir denizde yanliz yildizlar ve bir yelkenli vardi. Bir gece bir yelkenli gecip Karadenizi gidiyordu Deliormana Agac denizine...
7
Bu orman ki deliormandir gelip durmusuz demen Agacdenizinde cadir kurmusuz. "Malum nicin geldik, malum derdi derunumuz" diye her daldan her koye bir sahin ucurmusuz.
Her sahin pesine yuz aslan takip gelmis. Koylu, bey ekinini, cirak carsiyi yakip reaya zinciri birakip gelmis. Yani Rumelinde bizden ne varsa tekmil kol kol Agac denizine akip gelmis...
Bir kizilca kiyamet! Karismis birbirine at, insan, mizrak, demir, yaprak, deri, gurgenlerin dallari, meselerin kokleri. Ne boyle bir alem gormuslugu vardir, ne boyle bir ugultu duymuslugu var Deliormak deli olali beri...
8
Anastasi Deliormanda Bedreddinin ordugahina birakip ben ve rehberim geliboluya indik. Bizden once buradan denizi yuzerek gecen olmus. Galiba bir dildade yuzunden. Biz de denizi yuzerek karsi kiyiya vardik. Lakin bizi bir balik gibi cevik yapan sey bir kadin yuzunu ay isiginda seyretmek ihtirasi degil, Izmir yoluyla Karaburuna, bu sefer seyhinden Mustafaya haber ulastirmak isiydi.
Izmire yakin bir kervansaraya vardigimizda, padisahin on iki yasindaki oglunun elinden tutan Bayezit Pasanin Anadolu askerlerini topladigini duyduk.
Izmirde cok oyalanmadik. Sehirden cikip Aydin yolunu tutmustuk ki bir bag icinde bir ceviz agaci altinda, bir kuyuya serinlesin diye karpuz salmis dinlenen ve sohbet eden dort celebiye rastladik. Her birinin ustunde baska cesit libas vardi. Ucu kavukluydu, birisi fesli. Selam verdiler. Selam aldik. Kavuklulardan birisi Nesri imis. Dedi ki:
- Halki ibahet mezhebine davet eden Borklucenin uzerine Sultan Mehemmed Bayezit Pasayi gonderir.
Kavuklulardan ikincisi Sekerullah bin Sehabeddin imis. Dedi ki:
- Bu sofinin basina pek cok kimseler toplandi. Ve bunlarin dahi ser'i Muhammediye muhalif nice isleri asikar oldu.
- Sual: Ahir Borkluce paralanirsa imanla mi gidecek imansiz mi? - Cevap : Allah bilir anincunkim biz anin mevti halini bilmezuz..
Fesli olan celebi Ilahiyat Fakultesi Tarih-i Kelam muderrisiydi. Yuzume bakti. Gozlerini kirpistirarak kurnaz kurnaz gulumsedi. Bir sey demedi.
Biz hemen atlarimizi mahmuzladik. Ve bir bag icinde bir ceviz agaci altinda, bir kuyuya saldiklari karpuzlari serinletip sohbet edenleri nallarimizin tozlari arkasinda birakarak Aydina, Karaburuna Borklucenin yanina vardik.
9
Sicakti. Sicak. Sapi kanli, demiri kor bir bicakti sicak.
Sicakti. Bulutlar doluydular, Bulutlar bosanacak bosanacakti. O, kimildamadan bakti, kayalardan iki gozu iki kartal gibi indi ovaya. Orda en yumusak, en sert, en tutumlu, en comert, en seven, en buyuk, en guzel kadin: TOPRAK nerdeyse doguracak doguracakti.
Sicakti. Bakti Karaburun daglarindan O bakti bu topragin sonundaki ufka catarak kaslarini: Kirlarda cocuk baslarini Kanli gelincikler gibi koparip cirilciplak cigliklari surukleyip pesinde bes tuglu bir yangin geliyordu karsidan ufku sarip. Bu gelen Sehzade Muratti. Hukmu humayun sadir olmustu ki Sehzade Muradin ismine Aydin eline varip Bedreddin halifesi mulhid Mustafanin basina ine.
Sicakti. Bedreddin halifesi mulhid mustafa bakti, bakti koylu Mustafa. Bakti korkmadan kizmadan gulmeden. Bakti dimdik dosdogru. Bakti O. En tumusak , en sert, en tutumlu, en comert, en seven, en buyuk, en guzel kadin: TOPRAK neredeyse doguracak doguracakti.
Bakti. Bedreddin yigitleri kayalardan ufka baktilar. Git gide yaklasiyordu bu topragin sonu fermanli bir olum kusunun kanatlariyla. Oysaki onlar bu topragi, bu kayalardan bakanlar, onu, uzumu, inciri, nari, tuyleri baldan sari, sutleri baldan koyu davarlari, ince belli aslan yeleli atlariyla duvarsiz ve sinirsiz bir kardes sofrasi gibi acmistilar.
En tumusak , en sert, en tutumlu, en comert, en seven, en buyuk, en guzel kadin: TOPRAK neredeyse doguracak doguracakti. Sicakti, Bulutlar doluydular. Neredeyse tatli bir soz gibi ilk damla dusecekti yere- Birden- -bire kayalardan dokulur gokten yagar yerden biter gibi, bu topragin verdigi en son eser gibi Bedreddin yigitleri sehzade ordusunun karsisina ciktilar. Dikissiz ak libasli bas acik yalnayak ve yalin kilictilar.
Mubalaga cenk olundu.
Aydinin turk koyluleri, Sakizli Rum gemiciler, Yahudi esnaflari, on bin mulhid yoldasi Borkluce Mustafanin dusman ormanina on bin balta gibi daldi. Bayraklari al, yesil, kalkanlari kakma, tulgasi tunc saflar pare pare edildi ama, bosanan yagmur icinde gun inerken aksama on binler iki bin kaldi.
Hep bir agizdan turku soyleyip hep beraber sulardan cekmek agi, demiri oya gibi isleyip hep beraber, hep beraber surebilmek topragi, balli incirleri hep beraber yiyebilmek, yarin yanagindan gayri her seyde her yerde hep beraber! diyebilmek icin on binler verdi sekiz binini..
Yenildiler.
Yenenler, yenilenlerin dikissiz ak gomlegine sildiler kiliclarinin kanini. Ve hep beraber soylenen bir turku gibi hep beraber kardes elleriyle islenen toprak Edirne sarayinda damizlanmis atlarin esildi nallariyla. Tarihsel, sosyal, ekonomik sartlarin zaruri neticesi bu! deme, bilirim! O dedigin nesnenin onunde kafamla egilirim. Ama bu yurek o, bu dilden anlamaz pek. O, "hey gidi kambur felek, hey gidi kahpe devran hey", der.
Ve teker teker, bir an icinde, omuzlarinda dilim dilim kirbac izleri, yuzleri kan icinde gecer ciplak ayaklariyla yuregime basarak gecer Aydin ellerinden Karaburun magluplari..
10
Karanlikta durdular. Sozu O aldi, dedi : "- Ayaslug sehrinde pazar kurdular. Yine kimin dostlar yine kimin boynun vurdular?"
Yagmur yagiyordu boyuna. Sozu onlar alip dediler ona : "- Daha pazar kurulmadi kurulacak. Esen ruzgar durulmadi durulacak. Boynu daha vurulmadi vurulacak!" Karanlik islanirken perde perde belirdim onlarin oldugu yerde sozu ben aldim, dedim: "- Ayaslug sehrinin kapisi nerde? Goster geceyim! Kalesi var mi? Soyle yikayim. Bac alirlar mi? De ki vermeyim!"
Sozu O aldi, dedi: "- Ayaslug sehrinin kapisi dardir. Girip cikilmaz. Kalesi vardir, kolay yikilmaz. Var git al atli yigit var git isine!.."
Dedim : "- Girip cikarim!" Dedim : "- Yakip yikarim!" Dedi : "- Yagis kesildi gun agariyor. Cellat Ali, Mustafayi cagiriyor! Var git al atli yigit var git isine!.."
Dedim : "- Dostlar birakin beni birakin beni. Dostlar goreyim onu goreyim onu! Sanmayiniz dayanamam. Sanmayiniz yandigimi el aleme belli etmeden yanamam!
Dostlar "Olmaz!" demeyin, "Olmaz!" demeyişn bosuna. Sapindan kopacak armut degil bu armut degil bu, yarali olsa da dusmez dalindan; bu yurek bu yurek benzemez serce kusuna serce kusuna!
Dostlar biliyorum! Dostlar biliyorum nerde ne haldedir O! Biliyorum gitti gelmez bir daha! Biliyorum bir deve horgucunde kanayan bir carmiha cirilciplak bedeni mihlidir kollarindan. Dostlar birakin beni. birakin beni. Dostlar bir varayim goreyim goreyim Bedreddin kullarindan Borkluce Mustafayi Mustafayi.
*
Boynu vurulacak iki bin adam, Mustafa ve carmihi cellat, kutuk ve satir har sey hazir her sey tamam.
Kizil sirma islemeli bir hasa altin uzengiler kir bir at. Atin ustunde kalin kasli bir cocuk Amasya padisahi sehzade sultan Murat, Ve yaninda onun bilmem kacinci tuguna ettigim Bayezid pasa!
Satiri caldi cellat. Caiplak boyunlar yarildi nar gibi, yesil bir daldan dusen almalar gibi birbiri ardinca dustu baslar. Ve her bas duserken yere carmihindan Mustafa bakti son defa. Ve her yere dusen basin kili depremedi : - Iris dede sultanim iris! dedi bir,
baska bir soz demedi..
11
Bayezid pasa Manisaya gelmis, Torlak Kemali anda bulup ani dahi anda asmis, on vilayet reftis edilerek giderilecekler giderilmis ve on vilayet betekrar bey kullarina timar verilmisti.
Rehberimle ben bu on vilayetten gectik. Tepemizde akbabalar dolasiyor ve zaman zaman acaip cigliklar atarak karanlik derelerin icine suzuluyorlar, henuz kanlari kurumamis korpe kadin ve cocuk olulerinin ustune iniyorlardi. Yollarda gunesin altinda, genc, ihtiyar erkek cesetleri serili oldugu halde, kuslarin yalniz kadin ve cocuk etini tercih etmeleri karinlarinin ne kadar tok oldugunu gosteriyordu.
Hunkar bey kullari; curumus bir bag havasi gibi agir ve buyuk bir guclukle kimildanabilen ruzgarlarin icinden ve parcalanmis topragin ustunden gecerek, rengarenk tuglari, davullariyla ve cengu cigane ile timarlarina donup yerlesirlerken biz on vilayeti biraktik. Gelibolu karsidan gorundu. Rehberime:
- Takatim kalmadi gayri, dedim, denizi yuzerek gecmem mumkun degil.
Bir kayik bulduk.
Deniz dalgaliydi. Kayikciya baktim. Bir almanca kitabin ic kapagindan koparip kogusta bas ucuma astigim resme benziyor. Kaln biyigi abanoz gibi siyah, sakali genis ve bembeyaz. Omrumde boyle acik, boyle konusan bir alin gormemisimdir.
Bogazin orta yerine gelmistik, deniz durmamacasina akiyor, kursun boyali havanin icinde sular kopuklenerek kayigimizin altindan kayiyordu ki kogustaki resme benzeyen kayikcimiz:
- Serbest insan ve esir, patrici ve plep, derebeyi ve toprak kolesi, usta ve cirak, bir kelime ile ezenler ve ezilenler, nihayet bulmaz bir ziddiyetle birbirine karsi gogus gererek bazen al altindan bazen aciktan aciga fasilasiz bir mucadeleyi devam ettirdiler; dedi.
12
Rumeline ayak bastigimizda Celebi Sultan Mehemmedin Selanik kalesindeki muhasarayi kaldirarak Sereze geldigini duyduk. Bir an once Deliormana ulasmak icin gece gunduz yol almaya basladik.
Bir gece yol kenarinda oturmus dinleniyorduk ki, karsidan Deliorman taraflarindan gelip Serez sehrine dogru giden uc atli, dolu dizgin onumuzden gecti. Atlilardan birinin terkisinde insana benzer bir karalti gormustum. Tuylerim diken diken oldu. Rehberime dedim ki:
Ben tanirim bu nal seslerini. Bu kopukleri kanli simsiyah atlar karanlik yolun ustunden dortnala gecip hep boyle terkilerinde bagli esirler goturduler.
Ben tanirim bu nal seslerini. Onlar bir sabah cadirlarimiza bir dost turkusu gibi gelmislerdir. Bolusmusuzdur ekmegimizi onlarla. Hava oyle guzeldir, yurek oyle umutlu, goz cocuklasmis ve hakim dostumuz SUPHE uykuda... Ben tanirim bu nal seslerini. Onlar bir gece cadirlarimizdan dolu dizgin uzaklasirlar. Nobetciyi sirtindan bicaklamislardir ve terkilerinde en degerlimizin arkadan baglanmis kollari vardir.
Ben tanirim bu nal seslerini onlari Deliorman da tanir..
Filhakika bu nal seslerini Deliormanin da tanidigini cok gecmeddn ogrendik. Cunku ormanimizin eteklerine ilk adimimizi atmistik ki, Beyezid pasanin diger tedbirati saibe ile ormana adamlar biraktigini, bunlarin karargaha kadar sokulup Bedreddinin murudligine dahil olduklarini ve bir gece seyhimizi cadirinda uykuda bastirip kacirdiklarini duyduk. Yani yol kenarinda rastladigimiz uc atli Osmanli tarihindeki provokatorlerin agababasi idiler ve terkilerinde goturdukleri esir de Bedreddindi.
13
Rumeli, Serez ve bir eski terkibi izafi: HUZURU HUMAYUN.
Ortada yere sapli bir kilic gibi dimdik bizim ihtiyar. Karsida hunkar. Bakistilar.
Hunkar istedi ki: bu musahhas kufru yere sermeden once, son sozu ipe vermeden once, biraz da seriat eylesin abrazi huner adabu erkaniyle halledilsin is.
Hazir bilmeclis Mevlana Hayder derler mulku acemden henuz gelmis bir ulu danismend kisi kinali sakalini ilhami ilahiye egip, "Mali haramdir amma bunun kani helaldir" deyip halletti isi...
Bedreddin bakti kemerlerden disari. Disarda gunes var. Yesermis avluda bir agacin dallari, ve bir akar suyla oyulmaktadir taslar. Bedreddin gulumsedi. Aydinlandi ici gozlerinin, dedi: - Madem ki bu kerre maglubuz netsek, neylesek zaid. Gayri uzatman sozu. Mademki fetva bize aid verin ki basak bagrina muhrumuzu..
14
Yagmur ciseliyor, korkarak yavas sesle bir ihanet konusmasi gibi.
Yagmur ciseliyor, beyaz ve ciplak murted ayaklarinin islak ve karanlik topragin ustunde kosmasi gibi.
Yagmur ciseliyor. Serezin esnaf carsisinda, bir bakirci dukkaninin karsisinda Bedreddinim bir agaca asili.
Yagmur ciseliyor. Gecenin gec ve yildizsiz bir saatidir. Ve yagmurda islanan yapraksiz bir dalda sallanan seyhimin cirilciplak etidir.
