MİLLİ MÜCADELENİN UNUTULAN KAHRAMANLARI:
SİVAS VE KARA FATMA-2
Karlofça Antlaşması daha sonra 93 Harbi ile başlayan Osmanlı Devletinin çöküşü, toprak kaybı, insan zayiatı Balkan Harbi ile katliama dönüşmüş, akıl almaz sürgünler yaşanmış; Sarıkamış yenilgisi ile Rusların Anadolu içlerine yürümesi kolaylaşmış, Türk Milleti fakr ü zaruret içinde harap ve bîtap düşmüştü. İngilizler, Fransızlar, Yunanlılar yüzyıllardır gerçekleştirmek istedikleri emellerine kavuşmuş, Türk topraklarını kendi aralarında paylaşmışlardı. Osmanlı devlet yönetimi acz içerisindeydi. Zaten Yabancı Güçlerin, Emperyalist Güçlerin yapmak istediği de buydu: Osmanlıyı acze düşürmek ve ortadan kaldırmak!
Birinci Dünya Savaşı bahane edilerek yok edilmeye çalışılan, Anadolu’dan atılmaya çalışılan Türk Milletinin silahı yoktu; sayısı az ama azimli ve cesur halkı ile el ele mücadele eden inançlı bir ordusu vardı. Bu ordu, vatan topraklarını işgal etmek isteyen düşman kuvvetlerinin yanında asıl savaşını, ‘Büyük Güçlere teslim olalım, onlarla baş edemeyiz!’ diyen korkak, Türk Milletinin karakteristik özelliklerini kaybetmiş ya da kaybettirilmiş sivil ve askeri güçlere karşı vermişti. O günler, cebren ve hile ile aziz vatanın bütün kaleleri zaptedilmişti; Saray gaflet, dalâlet ve hıyanet içerisindeydi.
İşgal günlerinde ecdat yadigârı vatan topraklarını düşman çizmesinden korumak için bir araya gelen bir avuç Anadolu insanı Kuvayı Milliye dedikleri ordusuyla Anadolu’nun ortasına sıkıştırılmıştı. İrfan sahibi Anadolu insanı askerini yalnız bırakmamış, kadınıyla erkeğiyle vatanını, namusunu, bayrağını korumak için eline silah almıştı. O gün eline silah alanların bu gün ne adlarını biliyoruz ne de varlıklarından haberdarız. Oysa bir Ayşe Çavuş, Şerife Bacı, Demirci Mehmet Efe, Torosların Kartalı Kılavuz Hatice, Gökçen Efe, Çete Ayşe, Çakırcalı Mehmet Efe, Yörük Ali Efe, Antep Savunmasının kahramanlarından Cücüş Baba, Şahin Bey, Hayme Ana adları anılmayan kahramanlardan sadece birkaçıdır.
Kuvayı Milliye ile Milli Mücadeleye katılmış, bütün Anadolu’da direniş göstermiş cengaver Türk kadınlarından biri de Fatma Seher’dir. Dünyada hiçbir kadının ulaşamayacağı bir mertebeye ulaşmıştır Fatma Seher’in hayatı. Bütün insanlık için ibret alınacak hikayelerle doludur. Yiğitliği, cesareti, esareti, gururu, hüznü, kendisine gösterilen vefasızlığı 67 yıllık ömrüne sığdıran eşsiz kahramanlardan biridir.
Tarih Derslerimiz, olayları uzun uzun anlatmaktan, olayların ve kişilerin doğum ve ölüm tarihlerini ezberlemekten, yapılan anlaşma maddelerini sıralamaktan öteye geçmediği için biz bu kahramanların neler yaptıklarını bilmeyiz. Zaten tarihimiz tam anlamıyla da anlatılmıyor. Anlatılan ise zevk vermiyor. Bu sistem, tarih okuyan çocuğu Tarih Dersi’nden uzaklaştırmaktan, Tarih Dersi’ne sıkılarak girmekten başka bir işe yaramamıştır!
‘Geçmişten adam hisse kaparmış… Ne masal şey!
Beş bin senelik kıssa yarım hisse mi verdi?
“Tarih’i” “tekerrür” diye tarif ediyorlar;
Hiç ibret alınsaydı, tekerrür mü ederdi?’
Çok beğeniyorum bu sözü: ‘ Hiç ibret alınsaydı, tekerrür mü ederdi?’
Evet, maalesef ders alınmıyor tarihten. Alınmadığı için de tekerrür ediyor. Geçmişlerinden dersler çıkaran milletler şüphesiz aynı hatalara düşmüyorlar. Onlar iyi analiz ediyorlar geçmişlerini; ayrıntılarına iniyorlar, istişare ediyorlar, yapılan hataları görmezlikten gelmiyorlar. Sadece övünerek boş laf üretmiyorlar. Belki acımasızca eleştiriyorlar ama bu eleştirilerden kimse kırılmıyor. Çünkü her şey kendi milletleri için, kendi devletleri için yapılıyor.
‘İbret alınsaydı, tekerrür mü ederdi?..’ Kısa, özlü, anlamlı ve tarihi öğrenmenin ne kadar önemli olduğunu anlatan çarpıcı ifade…
Biz ibret almıyoruz!
Balkan Harbi yenilgisinden sonra tayini Sarıkamış’a çıkan Erzurumlu Fatma Seher’in eşi Binbaşı Derviş Bey, gittiği cephede şehit olur. Fatma Seher doğru dürüst bir evlilik yaşamadan çocuklarını aldığı gibi İstanbul’daki kardeşlerinin yanına gider. Giderken Edirne’de kocaları savaşta şehit olan kadın arkadaşlarını da götürür. Kardeşi Süleyman namı diğer ‘Deli Sülo’ Kasımpaşa’nın hem en kuvvetli kabadayısıdır hem de kurduğu çeteyle işgal güçlerine karşı direnmektedir. Çeteye Fatma Seher ve kadın arkadaşları da katılır. İşgal güçleri İstanbul’dadır. Bu zilleti görür ama dayanamaz: ‘Kadın isem Türk değil miyim, elbet bize de düşecek bir vazife vardır!’ diyerek, mücadele edebilmek için İstanbul-Samsun yoluyla Sivas’a giden Mustafa Kemal’den görev ister. Ancak burada şu cümlenin altını çizmek gerekir. 1919 yılları, ülke savaş halinde ve her taraf işgal edilmiş durumda; doğru dürüst eğitim almamış 30 yaşlarında bir kadın, ‘Kadın isem Türk değil miyim?’ diyerek görev arıyor. Buradaki Türklük bilinci, Türk olma şuuru insanı heyecanlandıran, etkileyen, hayranlık uyandıran bir anlayıştır. O günler için böylesine anlamlı bir düşünce birçok düşünürde bile henüz olgunlaşmamıştı. Sanıyorum Fatma Seher’in en önemli yanı, ondaki Türklük bilincinin bu denli gelişmiş olmasıdır. İşte bu bilinçle yola çıkan Fatma Seher, Sivas’ta Mustafa Kemal’i aramış ve bulmuştur. Bu karşılaşma tarihi bir karşılaşmadır ve kendisi şöyle anlatır:
‘Mustafa Kemal’in Sivas’ta faaliyete geçtiğini haber aldığım dakikadan itibaren duyduğum sevinci tariften acizim ve ilk işim kısa bir hazırlıktan sonra Sivas’a müteveccihen hareket etmeyi kararlaştırdım; hemen yola çıktım ve Gülcemal Vapuru’yla Samsun’a, oradan da Sivas’a vardım.
Mustafa Kemal’in huzuruna çıkabilmek için muhtelif kıyafete girerek üç günlük bir mücadeleden sonra, devamlı bir takibin neticesi olarak, Sivas’ta öğle yemeğine davetli bulunduğu bir yere giderken yolda yakaladım.
Üzerimde çarşaf vardı, yüzüm de peçe ile kapalı idi.
Kendisine:
‘Paşam, bir arzım var, az zaman verin bana...’ diye seslenince, ilk defa sert bir lisan kullanarak:
‘Ne görüşeceksin?’ mukabelesinde bulundular.
Kalbimdeki vatan aşkı bu sert muameleye galip gelerek derhal peçemi kaldırdım ve İstanbul’dan buraya kadar sizinle görüşmek için geldiğimi, maruzatımın bir dakika için dinlenmesini rica ettim.
Bunun üzerine pek yakında bulunan bir lokantaya beni kabul ettiler:
‘Paşam, şehit eşimi toprakta, iki yetimimi İstanbul’da bırakıp sizinle görüşmeye geldim. Bu aziz vatanı kurtaracak sensin, bütün millet senin emrini bekler... Edirne’de düşmana karşı geri hizmette bulundum, yaralı askerleri sırtımda taşıdım, kadınları topladım, askere çorap ördük, mintan diktik ama yetmedi bana, vatan için görev isterim senden Paşam, düşmana karşı vuruşmak isterim. Kocamın bıraktığı yerden ben devam etmek isterim… İş göster bana, emret!’
‘Adın ne senin?’
‘Fatma, Paşam!’
‘Peki, silah kullanmasını bilir misin?’
‘Bilirim elbet!’
‘Ata biner misin?’
‘Binerim… Hem de yavuz binerim, ben İbrahim Yahya Ağanın kızıyım, at üzerinde büyüdüm...’
‘Peki harpten, ateşten hiç korkmaz mısın?’
‘Muharebe bana bayram yeridir Paşam, ne korkması...’
İşte o an Mustafa Kemal elini omzuma koydu ve
‘ Bundan sonra düşman senden korksun, bütün kadınlarımız senin yiğit, ak yüreğini taşısın, Kara Fatma…’
Erzurumlu Fatma Seher’in ‘Kara Fatma’ oluşu Sivas’ta böyle başlamıştır.
Daha sonra ise Mustafa Kemal eline aldığı kâğıda bazı notlar yazarak Kara Fatma’ya vermiş:
‘Haydi göreyim seni, verdiğim talimatı unutma, bir an evvel İstanbul’a git, hazırlan ve işe başla!’ demiştir.
Fatma Seher, Mustafa Kemal’in bu isteği üzerine Sivas’tan hemen İstanbul’a geçer. O artık sırtında siyah askeri bir ceket, altında zığva pantolon, ayağında çizmesi, elindeki kamçısıyla Milli Mücadelenin amansız bir kadın direnişçisi olmuştur. Kısa boylu, zayıf, enerjik yüzlü, kara gözlü, şahin bakışlı etkileyici bir kadındır. Omuzdan aşağı fişeklik takar; belindeki geniş kuşağında tüfek mermisi, uzun kaması ve tabancasıyla pür silah dolaşır; başına doladığı yemenisi ile insanda önce derin bir hayret hissi uyandırır, sonra da bu hayret hissi yavaş yavaş kendini efsanevi kahramana duyulan saygı, hürmete dönüşür.
Yanında oğlu Seyfettin, 9 yaşındaki evlatlığı Fatma, kardeşleri Mehmet Çavuş, Süleyman, arkadaşları Topkapı Pire Mehmet ve Laz Tahsin, eşleri şehit olan Ayşe ve Zeynep’ten oluşan önceleri on beş kişilik daha sonra yüz elli kişiye varan çetesiyle Yunan Ordusuna, Ermeni ve Rum çetelerine ve ayrıca eşkıyaya göz açtırmadan mücadele etmiştir. İzmit ve havalisine, Sakarya ve çevresine, Bursa, Balıkesir, Eskişehir, Afyon, Kütahya hatta İzmir’e kadar bütün bölgede milisleriyle beraber mücadele eden, direnen efsanevi bir kahraman olur. Adı bütün yurtta duyulur. Gittiği her yerde saygı görür.
Müfrezesine artık kırk üç kadın, yedi yüze yakın da erkek katılmıştır. 1. ve 2. İnönü Savaşları, Eskişehir, Afyon, Kütahya Muharebeleri, Başkomutanlık Meydan Muharebesinde canla başla mücadele etmiş, kadın milislerinin tümü şehit olurken kendisi de yaralanmış ve esir alınmıştı. Esaretini kendisi şöyle anlatıyor:
‘Altımdaki Ceylan isimli atım, güzel talim ettirilmiş çok akıllı bir hayvandı; âdeta bir piyade neferi gibi düşman mevziine sokulmakta fevkalâde mahirdi. Afyon civarındaki Sürmeli köyünde bulunan düşman mevziine, taarruz esnasında hayvanımla sokulmak icap etti. Bu esnada düşman tarafından bir kement atılarak yakalanmıştım ve hayvan da şahlanarak bizim tarafa firar etmeye muvaffak oldu; ben de bu suretle düşmana esir olmuştum.
Beni yakaladıktan sonra gözlerimi bağladılar. Kendi mevzilerinin iki saat gerisinde bir yere götürüldüm ve burada gözlerimdeki mendil çözüldü. Sürmeli köyünde kurmuş oldukları karargahlarında yarım saat bekletildim. Benden izahat almak için mütemadiyen sıkıştırıyorlardı; ben de sorulara kaçamak cevaplar veriyordum. Bunlar arzu ettikleri maksadı temin edemediler. Bunun üzerine, Başkumandanları olan Tirikopis’in yanına götürdüler. Beni görünce son derece hayretle baktı ve “Sen Kara Fatma!” diye üç defa hayretle ismimi tekrarladı. Biraz sonra hayret etmesinin sebebini son sualinden anladım. Meğer bunlar, Kara Fatma’yı devâsa bir şey tahayyül ediyorlarmış ve bende bunlara cevaben “Anadolu’daki Kara Fatmalar’ın en kuvvetlisi benim” demiştim. Beni bilahare bir yere kapadılar.
Evvela başıma dört tane süngülü nöbetçi diktiler; birkaç gün geçtikten sonra bir kişiye indirilmişti. Her gün beni mütemadiyen dövüyorlardı. Gücüm tükenmeye başlamıştı. Bir gün nöbetçinin yanına bir misafir arkadaşı geldi. Şarap içiyorlardı. Misafir olan arkadaşı kalktı gitti. Bu nöbetçi şarap içmeye devam ediyordu. Her halde çok içmiş olmalı ki sabaha karşı sızdığını gördüm. Fakat bir türlü inanamıyordum. Bir iki yoklamadan sonra hakikaten sarhoş olduğuna kanaat getirmiştim. Elindeki silahı alarak ortalık ağarmadan yola çıktım. On dokuz gün esaretin öldürücü ezalarına maruz kaldıktan sonra nihayet bir hayli müşkülattan sonra kaçmaya muvaffak oldum.
Bursa’nın işgalini duyunca halime bakmadan Sürmeli köyündeki ovada kıtamın başına geçtim. Bu muvaffakiyetimden dolayı Üsteğmen’liğe terfi edildim.’
Milli Mücadele yıllarının efsanevi kahramanı, bir kadın olarak dünyada eşine benzerine pek rastlanılmayan cesaretin, özverinin, korkusuzluğun, vatan ve millet aşkının timsali olan Türk savaşçısı, direnişçisi Kara Fatma, binlerce hatırayla dolu cephe hayatında Romanlara, filmlere konu olabilecek bir hayat yaşamıştır. Onu ve on bir yaşlarındaki evlatlığı Fatma’yı hayatları boyunca etkileyecek anılardan birisi de İzmit dolaylarında geçmiştir.
Fındıktepe 11.Yunan tümeni tarafından işgal edilmişti. Tepe’yi ele geçirme görevi Kara Fatma’ya verilmiştir. Genel taarruz yapılır. Çok şehit verirler. Küçük Fatma erlere matara ile su dağıtırken, bulunduğu yere şarapnel mermisi düşer. Fatma’nın sağ elinin parmakları kopar. Bu savaşta Kara Fatma ise göğsünden vurulur. Hücum devam eder ve tepe alınır. Fındıkepe’de Türk bayrağı dalgalanırken kardeşi Mehmet çavuşun kollarına yığılıp kalır...
İzmit- Kızılay hastahanesinde gözlerini açtığında, kızı Fatma da yanındaki yatakta yatmaktadır. Hemen kızını sorar. İyi olduğunu öğrenir ancak asıl haber kendisiyle ilgilidir. Doktor, ‘Konuşup kendinizi yormayın!’ der, ‘Göğsünüze bir şarapnel isabet etmiş, nefes alırken canınız yanacak, bir süre, iki üç ay at binmek, yorulmak yok, şarapneli çıkaramadık, o madalyanız oldu artık, zarar vermez size, merak etmeyin!..’
Kara Fatma üzülmüştür, kendisine yakışır cevabı hemen verir: ‘Gavur hep içimde mi duracak!’
İyileşip hastaneden çıktıktan sonra Kara Fatma artık kızı Fatma’yı cepheye götürmez. Ama küçük Fatma’nın isteği, hevesi, kararlılığı bu gün yetmiş milyon insanı şaşırtacak düzeydedir. Böylesine bir vatan sevgisi dünyada az rastlanır. Anasına şöyle der: ‘Ana, sen bana küçük bir tabanca al, sağ elimin parmakları yok ama ben sol elimle de ateş ederim!’ Böyle bir cevabı verecek dünya üzerinden kaç kişi var acaba? İşte böylesine yüksek vatan aşkı, böylesine cesur insanların sayesinde bu topraklar Türk vatanı oldu.
Bizim, tarihi okumamız, ondan ibret almamızın nedeni bu olmalıdır.
Kara Fatma Üsteğmen ve Bölük Komutanıdır.
Kara Fatma bir eylem kadınıdır. Ama unutulmasın ki eğitim görmese de içindeki cevher, ailesinden aldığı kültür onun bir fikir, bir filozof kadın olmasını da sağlamıştır. Milli Mücadele bitmiş, İstiklal Harbi kazanılmış ve Cumhuriyet kurulmuştur. 1930 yıllarında onu ziyarete gelen bir gazeteciye verdiği beyanat bu gün dahi kimsenin düşünemeyeceği, söylemeye cesaret edemeyeceği sözlerdir. İleri görüşlülük, geleceği okuma ve gelişmişliğin nasıl olacağını kısa, özlü olarak anlatıyor: “Çocuklarımız mutlaka okumalıdır. Ben çok iyi biliyorum ki bugün Anadolu’da erkek ve kız çocuklar okuyacak olurlarsa Anadolu’nun hali değişecek, Türkün yüzü gülecek, işi düzelecek, bütün batıl düşünceler ortadan kalkacaktır. Bugün Anadolu’da bir ailede iki erkek varsa yanı başında on da kadın vardır, bunun için kadın-erkek hep beraber çalışmalıdır. Bunun kimseye bir zararı yoktur; belki faydası vardır. Kadın peçesiz ve yüzü açık gezmekle iffetini kaybetmez! Zira memleket bizden o kadar çok hizmet istiyor ki, bunlar arasında peçe ve çarşafı düşünecek halde değiliz!’
Ne yazık ki eylem kadını, direnişçi, aynı zamanda filozof yaradılışlı olan Kara Fatma Cumhuriyet kurulduktan sonra kendisine bağlanan Üsteğmenlik maaşını, ‘Vatana hizmetin bedeli olmaz!’ diyerek kabul etmez ve Hilâl-i ahmer’e (Kızılay) bağışlar. Bu günlerden sonra maddi sıkıntılar, kimsesizlik, sahipsizlik, yoksulluk” başlar. İstanbul-Kasımpaşa’da yaşamaktadır. Başını sokacak evi dahi yoktur. Hastalığı artmıştır. Zaman zaman günlük işlerde çalışmayı denemiştir. Komşularına muhtaç durumdadır. Komşuları sahipsiz Kara Fatma’yı evine en yakın Galata’daki Rus Manastırı’na yatmaya ikna eder. Artık bundan sonra bir süreliğine Kara Fatma Rus Manastırı’nda yaşamıştır.
Evet bir süre burada kalır; ama ne kadar kaldığı, sonraları ne yaptığı belli değildir. Yine yokluk, açlık, konuya komşuya muhtaç olan bir süreç devam etmiştir. O yıllar tesadüflerle hayatından kesitler öğreniyoruz. 67 yaşına geldiğinde Hürriyet Gazetesi onun Darülaceze Hastahanesinde yattığını duyurur. Ne yazık ki hastahaneye yatırılışından on bir gün sonra hayata gözlerini kapadığı yine aynı gazeteden öğreniriz.
Ülkemizde vatansever bir insanın hazin öyküsü böyle noktalanıyor tıpkı diğer varlığından dahi haberdar olmadığımız milli kahramanlar gibi!
1888 yılında Erzurum-Aşkale’de dünyaya gelen efsane kadın kahraman Kara Fatma, 2 Temmuz 1955 tarihinde çok sevdiği vatan topraklarında kimsesiz, fakr u zaruret içerisinde hayata veda ediyor.
Bu gün yaşadığımız bu toprakların vatan olmasında ailesinin, kardeşlerinin, çocuklarının kanı pahasına mücadele ederek savaşmış bu yürekli, korkusuz insanın büyük payı vardır her ne kadar bizler bilmesek de…
Sadece ve sadece bizlerin özgürce yaşamasını, Türk Devleti’nin ebediyete kadar yaşamasını hedef almış bir amaçtı bu hedef. Başka da bir amacı yoktu.
Kara Fatma tarihin derinliklerinde bağımsızlık için mücadele etmiş sayısız kahramanlarımızdan sadece biridir. Bu kahramanlar mutlaka gün yüzüne çıkarılmalıdır. İbret dolu hayatları genç nesillere anlatılmalıdır. Hayatlarının anlatıldığı filmleri, romanları, tiyatro oyunları ile tüm dünyaya tanıtılmalıdır. İsimleri meydanlara, caddelere, okullara verilmelidir. Heykelleri, hayatını anlatan anıtsal eserleri yurdun her yerine, şehitliklere inşa edilmelidir. Bu yüce gönüllü insanlara vefa borcu ödenmelidir. Nasıl bir toprağa bastığımız halka, vatandaşa, gençliğe anlatılmalıdır. Biz, tüm halkımıza, bu efsane kahramanı konferanslarımızla anlatmaya devam ediyoruz.
Bu sadece bir görev değil, geçmişimizle ilgili hafızanın hatırlatılmasıdır.
Unutulmamalıdır ki kahramanlarını hatırlamayan, unutan milletler kahraman yetiştiremez!
Mehmet Dağıstanlı
Araştırmacı-Yazar