Berat Kandili
Beraat kelimesi Arapça bir kelime olup, kurtulmak, ceza almaktan beraat etmek, ateşten uzaklaşmak anlamında gelmektedir. Ancak biz biliyoruz ki, kurtulmanın hakiki ve sahici bir bedeli vardır. Bu bedel ise; sağlam bir tevhid inancı, salih amel ve ahrete inanmaktır. Buna rağmen cenneti bedavaya ve ucuza getirmenin yollarını arar dururuz. İşte bu bedevacılık zihniyetinin ete kemiğe bürünüp bedenlenmiş hali, Üç Aylar ve Kandil Geceleridir. Bu kutsanmış günlerden biri de Şaban Ayının on beşinci gecesinde kutlanan Berat Kandilidir.
Berat Kandili, Yahudi geleneğinden bizim kültürümüze uyarlanmış ve yoğunlaştırılmış sevap kazanma gecelerinden birisidir. Zira geleneksel din anlayışına göre, kandiller bedavacı ve fırsatçı uyanıklar için yükte hafif pahada ağır ameller ile malı götürmek, günahları sıfırlamak ve ekstra bonus imkânı demektir. Şayet bu geceyi ibadetle geçirirsek ve bol bol dua edersek, kaderimizi değiştirebilirmişiz! Böyle olunca da uzatılan bu piyango biletini geri çevirmek akıl karı değil (!) Bir de bu gecede kılınması gereken 100 rek'atlı “Hayır Namazı” vardır ki, bu namazı kılan kimse o sene ölürse, şehitlik mertebesine nâil olur. Olmadı en azından “Tesbih Namazı” kılınmalıdır! Ayrıca geleneksel kabullere göre/rivayetlere göre bu gecede Peygamberimize şefaat yetkisinin tamamı verilmiştir. Bu yetkinin üçte biri Şaban'ın 13, günü, üçte biri Şaban'ın 14. günü, geri kalan üçte biri de Şaban'ın 15. günü verilmiştir. Hâlbuki şefaatin tamamı Allah’a aittir. (Zümer: 43)
Bu kandil Yahudi geleneğinden apartmadır. İslâm inancında tövbe için özel bir gün, gece veya zaman dilimi yoktur. 7/24 tövbe kapısı her daim açıktır. Kimse kimseyi uyduruk özel gün ve gece masallarıyla aldatıp ucuz yoldan günahları resetleme veya duygu yamyamlığına soyunmasın. Keza hiç kimse de Yahudi geleneğindeki Yom Kippur/Kefaret veya Kurtuluş Günü anlayışına İslâmî gömlek giydirip samimi insanları kandırmasın. Beraat Kandili Yahudi geleneğindeki Yom Kippur, on günlük keffaret gününün sonuncusudur. Yani günahlardan arınma günüdür. Ne vahiyle ne de Sîret-i Nebî İle uzaktan yakından alakası vardır.
Yahudi geleneğine göre, Tanrı bu gece Roş Aşana'da (yılbaşı) insanların kader kitaplarını açar ve amellerine göre onuncu gün olan Yom Kipur'da kapatır. Dikkat edin bizdeki versiyona göre de, bu gece bir yıllık günahlardan insanlar berat edip arınır ve temizlenirler.
Bu gece için 100 rekâtlı bir Hayır Namazı olduğu iddiası külliyyen yalan. Resulüllah zamanında böyle bir gece yoktu ki, buna özgü namaz olsun. Tamamen uydurmadır. Şunun altını kalınca bir çizgi ile çizelim ki, sıcacık evlerinizde kuru bir dua ile ve bedelsiz günahlardan arınma olmaz, hele hele bunun için özel bir zaman dilimi hiç mi hiç olmaz. Her şeye rağmen gece boyunca kıldığınız yüz rekât namaz nedeniyle kan ter içinde kalıp yâd ettiğiniz Kandilin sabahında, hayata kaldığınız yerden devam edecekseniz, bu beyhude çabaya hiç gerek yoktur, boşuna uykusuz kalmayın.
“Bir kimse, Beraat gecesinde şu kadar namaz kılmak gerekir, bu geceye mahsus şöyle bir ibadet vardır" derse ve bunu yaparsa bidat gerçekleşmiş olur. "Bidat'ın ne zararı var, yapılan meşru ve faydalı bir şey ise varsın yapılsın!" İnsanların ibadet maksadıyla camilerde toplanmasının ne mahzuru var. Bidatte olsa nihayetinde insanlar bir araya geliyor ve Allah’ı zikrediyor. Kahvede oturup çay içmekten; meyhanede oturup kafa çekmekten; kumarhanede kumar oynamaktansa camiye gidiyorlar denemez. Çünkü din, Allah tarafından tamamlanmış, Peygamberimiz tarafından da tam olarak tebliğ edilmiş, insanlara bildirilmiştir. Onda olmayan bir inanç, ibadet veya kuralı ona eklemek dini bozmak ve değiştirmek anlamına gelir ve bu doğru olmaz. Bu bağlamda “Receb Ayının ilk Cuma Gecesi akşamla yatsı arasında kılınan ve Regaib Namazı denen on iki rekât namaz ve Şabân Ayının ortası, gece kılınan yüz rek’at namaz güzel olmayan iki bid’attır; bunlar hakkındaki rivayetlere de itibar etmemek gerekir; çünkü aslı yoktur.”
Bu tür bir akıl yürütmenin tutarsızlığını ve mantıksızlığını basit bir örnekle anlatmamız gerekirse; amirim, “devletin malı deniz, yemeyen domuz” felsefesinden hareketle beyt’ül maldan çalıp çırpıyor, milletin malını şahsi menfaati için kullanıyor, benim, masamdaki bir kurşun kalemi sahiplenmemden bir şey çıkmaz, diyemeyiz. Zira bir fiil gayri meşru ise bunun azı da çoğu da birdir. Bunun adı hırsızlıktır. İşi kitabına uydurmaktır. Bu sahih bir önerme değildir.
İşin traji-komik tarafı ülkemizin en yetkili ve etkili bir kurumu olan Diyanet, Cuma Hutbesi’nde Beraat Gecesi’nin faziletlerinden dem vururken, kendi hazırlattığı TDV Ansiklopedisi’nde Kadir Gecesi dışında tüm gece ve kandillerin İslamî/Kur’anî bir referansının olmadığını ve ilgili rivayetlerin de “zayıf” kategorisinde olduğunu, söz konusu kandillerin tamamının sonradan ortaya çıkan bidatler olduğu söylüyor.
Ahkâmu’l-Kur’an müellifi müfessir Ebu Bekir İbnu’l-Arabî Berat gecesinin fazileti hakkında bir tek sağlam hadisin bile gelmediğini, dolayısıyla bu konu ile ilgili olarak hadis diye dolaşan sözlere itibar edilmemesi gerektiğini söylemektedir. Allah-u a’lem en doğrusu da budur. (Bkz: Ebu Bekir İbnu’l-Arabî, Ahkâmu’l-Kur’ân, 2. Bs., y.y., 1968, c. 4, s. 1678. Duhân Sûresi, 2. ayetin tefsiri.)
Hz Peygamberin Allah tarafından insanlığa neden gönderildiğini gözden kaçırmamak gerekir. Eğer Kur’anî referanstan ırak bir Peygamber algısı oluşturursak, O’nun mesajını, metodunu ve misyonunu da doğru anlayamayız. O insanları Allah’ın dinine yani Tevhid inancına Allah’ın belirlediği yöntem ve metotlarla, yani Rahmanî metotla çağırmıştır. O’nun eğitmeni, terbiye edicisi Allah’tır. Bizim için “en güzel örnek” (33/Azhâb: 21 ) ve Ayşe validemizin ifadesiyle O’nun Kur’an’ın şekillendirdiği ahlakını kendimize düstur edinmezsek, Hıristiyanların Hz İsa’ya yaptıklarının yolunu açmış oluruz ki, bence bu konuda epeyce de mesafe de alınmıştır.
Yeryüzünün en devrimci tebliğcisi ve büyük put kırıcısı bir Peygamberi biyolojik atıklarıyla, hırkayla, sakalla, kılla, tüyle putlaştırılan bir nesneye dönüştürmek ne kadar hazin bir durum. Mekke’nin fethinde korkuyla ve titreyerek yanına gelen adama: “Benden korkmana ve titremene lüzum yok, ben kral değilim. Kureyşli kuru et yiyen bir kadının oğluyum” diyen tevazu anıtı bir insanı tabulaştırarak, insanlıktan uzaklaştırıp, insanüstü bir varlığa dönüştürmek izahı mümkün olmayan bir anlayıştır. İnsanlar kendi komplekslerini, ezikliklerini Onun üzerinden meşrulaştırıyor ve Hırka-ı Saadet, Lihye-i Şerif, Sakal-ı Şerif, Hilye-i Şerif gibi nesnelerle Peygamberimizi kutsayarak, Onun kutlu mesajlarının üzerini ustaca örtüyorlar.
Meselenin en önemli yönünü oluşturan referans kısmının temelsizliği bir yana; Adem Çaylak Hoca’nın sorduğu şu sorular bana da çok anlamlı geliyor: “İddia olunduğu gibi kandiller insanları İslam'a bağlayan bir bağ mıdır? Yoksa toplumların İslam’la sahici bağlar kurmasını engelleyen aldatıcı bir tatmin aracı mıdır? İnsanları İslamî hayata yönelten bir arınma vesilesi midir? Yoksa İslamî sorumlulukların yerine ihdas edilmiş günah çıkarma seansları mıdır? ”
Kandiller bizim toplumumuzda İslami bir hayat tasavvurunun yerine ihdas edilmiş arınma seansları işlevi görmektedir. İnsanların İslam’a yönelişine vesile olmaktan çok, günahlardan arınma ve sevap toplama seansları haline dönüştürülmüştür. Gördükleri bu işlevden ötürü kandillere “halkın afyonu” dense yanlış olmaz. Ayrıca İslam’ın, başta Kadir gecesi olmak üzere diğer kandillerde kılınan namazlara ve tutulan oruçlara indirgenmesi kabul edilebilir bir anlayış değildir. Günü birlik Müslümanlık olmaz. Koca bir ömrün günahından belli günlerde yapılan yoğunlaştırılmış ibadetlerle arınılacağını sanmak düpedüz bedavacılık ve kendini kandırmak ve sapmadır. Yıl boyu her türlü fuhşiyatı işle, yalnızca kandil gecelerinde namaz kıl tespih çek, bütün günahlarından kurtul ve pür-i pak ol. Böyle bir mantık kabul edilemez. Böyle bir Müslümanlık ta yoktur.