Kurban ve Kevser Suresinin Anlamı
Kurbanın vacip veya sünnet olarak kabul edilmesi Kevser suresinin “fesalli lirabbike venhar” (وانحر لربك فصل) ayetinin “Rabbin için namaz kıl kurban kes” şeklinde anlaşılması ve bunun üzerine hüküm bina edilmesindendir.
“İlk tefsirlerden bu yana Kevser suresinin ikinci ayetine “Bayram namazı kıl” “Kurban kes” , “sağ eli sol üstüne koyma” gibi manalarının verildiğini görmekteyiz.
Burada izahı zor bir durumla karşılaşmaktayız. Kevser suresini tefsir eden ulemanın tamamı bu surenin iniş sebebinde ve nüzul sırasında ittifak etmektedir. Fakat ilk tefsir uleması da dâhil bu ayetleri anlamlandırırken bir bağlam gözetilmesi gerektiğinden haberdar değilmiş gibi davranmakta ve ayetin manasını “Bu konuda çeşitli sözler söylenmiştir” diyerek vermektedir. Sebeb-i nüzulun belirleyici bağlamı akla getirilmemekte, Kuranın ayetleri arasındaki kelimesel çağrışımlardan hareketle mana verilmektedir. Bu yüzden pek çok tefsir kitabı bu ayeti kurban ibadetiyle, bayram namazıyla iliştirmeye çabalamaktadır. Ancak konuyu bağlamında ele aldığımızda ihtilafı gerektirecek herhangi bir şey olmadığını görebiliriz.
Peygamberimizin oğlu İbrahim vefat ettiğinde Kâbe’ye gider ve orada tefekkür etmek ister. O esnada Kâbe’de olan As bin Vail ve diğer müşrikler onunla “ebter/soyu kesik” diyerek alay ederler. Peygamberimiz bu duruma çok üzülür ve bunun üzerine bu sure iner.” (Ahmet Bayraktar)
Çocuğu ölmüş bir insanı teselli için çocuğun öldü ama sana cennette bir ırmak vereceğiz. Namaz kıl kurban kes. Sana soyu kesik diyenin soyu kesilecek demek çok makul görünmüyor.
Bunun yerine çocuğun öldü diye üzülüyorsun ama etrafındaki güzelliklere bir baksana. Başka çocukların var, eşin var, Rabbin var, o sana vahiy indiriyor, sana doğruyu gösteriyor. Sen Rabbine dayan, o müşrikleri boş ver. Sana soyu kesik diyenin soyu kesilecek diye teselli etmek daha uygun görünüyor.
Sureyi bu şekilde anlamak, maksadı gözetmek ve N-H-R kelimesinin boş vermek, terk etmek, salmak, bırakmak (Ferahidi, 3/210) gibi anlamına ve evlat acısı çeken Peygamberimiz durumuna uygun düşüyor.
Surenin anlamını yazalım.
“(Oğlunun vefatı ve bu nedenle müşriklerin dalga geçmesinden üzülen elçimiz) Elbette biz sana pek çok hayırlar verdik. Öyleyse sen Rabbine dayan ve seninle alay edenleri boş ver. Soyu kesik diye seninle alay edenlerin soyu kesilecek endişe etme.”
Kevser Suresi Mekke’de indiğinde Allah Resulü hemen kurban kesmedi, taki Hicretin 2. yılından itibaren, Hac Suresi’ndeki “Her ümmet için kurban kesmeyi meşru/farz kıldık…”(22/Hac: 34) ayeti ve ilgili diğer ayetlerle konu netleşince kurbanını kesti.
Kurban kesmek Hanefilere göre; akıllı, iyiyi kötüden ayırt edecek temyiz gücüne sahip ve fitre verecek kadar zengin olan kadın erkek tüm Müslümanlara vaciptir. Şafi, Maliki ve Hanbelî ekollerine göre ise sünnettir. Hac kurbanının dışındaki kurbanın vacip veya sünnet/nafile olması Kevser suresi bağlamında düşünülemez. Çünkü surenin iniş nedeni ile olayın uyuşmazlığı söz konusu.
Kurban bir sembol olarak; bol rızık veren Allah’ın bizim için lütfettiği sayısız nimetlerden, garip gurebanın istifade etmesine önayak olmaktır. İnsanlardaki “benseverlik” ve “mülkiyet tutkusu”nun yerine “infak etmeyi” koymaktır.
Biz, müminler, kurban keserek içimizde dünyaya ait ne kadar beklentimiz, vazgeçemediğimiz fikrimiz, ideolojimiz, malımız, mülkümüz varsa onların hepsinden Allah için İbrahim gibi vazgeçebileceğimizi, Âdem’in oğlu gibi Allah’ın bize verdiklerinin en iyisinden vereceğimizi taahhüt etmekteyiz. Hac kurbanı ise haccını tamamlayan kişinin Allah'ım çok şükür bu işin altından kalktım demesidir.
Günümüzde kavurma şölenine dönen kurban mevcut haliyle İbadet falan değil. Daha çok mahalle baskısı ile gerçekleşen bir etkinlik. Bir tür takıntı. Desinler için icra edilen bir faaliyet. Öyleki cahiliye devri müşriklerin kurbanlarında bile bu denli takıntı ve gösteriş yoktu.
Türkiye’de kurban ritüeli son elli yıldır STK ve vakıfların köpürtmeleri yüzünden çok popüler oldu. Önceden zenginler kurban keserdi, kesemeyen fakire verirdi. Şimdi hemen herkesin kendini ispat karinesi oldu. Sırf çoluk çocuk mahcup olmasın, mahallede kurban kesmedi demesinler diye taksitle kurban kesmekten kartla kurban kesmeye hatta banka kredisi alıp kurban kesmeye kadar bin bir türlü şekli zuhur etti.
Kime neyi ispat etmeye çalışıyorsunuz? Neyin gösterişi? Kaldı ki gösteriş/riya gizli şirktir. Güya ibadet yapayım derken boyunca şirke batıyorsun haberin yok.
Bu yıl bu takıntıdan ve yarıştan beriyim. Et yemeyi seviyorum. Kurban kesmiyorum, kesenlerden pay bekliyorum. Bundan gocunmuyorum da. Memurlar artık fakir statüsünde. Emekliler ise düşkün durumunda. Asgari ücretlilerin zorlama ile ve borç harç kurban kesmesi de dine ve ahlaka uygun düşmez.