Hacı Bayram Veli Üniversitesi tarafından 11-12 Ekim tarihlerinde düzenlenen Uluslar arası İpek Yolu Sempozyumunda, birçok yerli yabancı araştırmacının katılımıyla tarihi İpek Yolu'nun geçtiği şehirlere ve ülkelere etkisi ve dünya ticareti için önemini tartışıldı. Sempozyuma, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Yusuf Tekin, Altındağ Belediye Başkanı Asım Balcı, Türk Tarih Kurumu Bilim Kurulu Üyesi Prof. Dr. Hatice Oruç, Macaristan Ankara Büyükelçisi Viktor Matis, Kırgızistan Büyükelçisi Kubanıçbek Ömüraliyev, Azerbaycan Büyükelçisi Reşad Mammadov, Kazakistan Ankara Büyükelçisi Müsteşarı, Özbekistan Ankara Büyükelçisi Müsteşarı, birçok dinleyici ve öğrenci katıldı. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Yusuf Tekin, dünyada medeniyet kavramın hareket halinde olduğuna dikkat çekti. Kadim bir medeniyet birikimine sahip olduklarını belirten Tekin, “Dünyadaki gelişmeler ışığında baktığımızda önümüzdeki dönemlerde de medeniyetin yeniden başka bir coğrafyaya taşınacağı, biz göremesek de dünyanın buna şahitlik edeceğine inanıyorum dedi. uluslararası kongre/sempozyumlarda fark yaratmaya devam eden Sivas’ın medar-ı iftiharı Uzman Sinan DOĞAN, ‘’İlhanlılar Döneminde Tebriz’den Sivas’a Uzanan Ticaret Yolu Ve Bilim Hayatına Etkileri’’ adlı tebliğ sunumunda; Sivas döneminde dünya ticaret merkezi haline geldiğinin, Milletlerarası bir kurum haline gelen Merâga Rasathanesi’nde, ortaya çıkarılan bilimsel buluşlar, Çin’de, Semerkant’ta, İstanbul’da, Hindistan’da ve yaklaşık dört asır boyu Avrupa’da kullanıldığını söyledi. Konuşmasına şöyle devam etti
Moğollar/İlhanlılar döneminde Asya, Avrupa ve Orta Doğu’nun siyasal sınırlarını değişmiş, Moğollar/İlhanlılar idaresinde birleşmişti. Çin’den Adriyatik Denizi’ne kadar olan topraklarda İlhanlı/ Moğol egemenliği veya hâkimiyetinin etkileri sonucunda İpek Yolu’nun canlanmasına, binlerce sanat ve ilim adamlarının İlhanlı kültür sahasına yönelmiştir. Tebriz ipek yolu dünya siyasetin merkezi olurken, Sivas’ta dünya ticaretinin merkezi haline gelmişti. Büyük Han Kubilay ve Moğol prensleri, Hindistan ve Mısır elçileri, Avrupa kralları ve Papa’nın elçileri Tebriz ‘de buluşurken, Mısır, Suriye, Irak, İran, Çin, İtalyan, Rus, Kıpçak ve Bizanslı tüccarlar Sivas’ta bir araya gelmekteydi.
Moğollar/İlhanlılar egemenlik kurdukları topraklarda, ticaretle birlikte eğitim ve öğretim çalışmalarını desteklemişler. Tebriz/Reşidiye mahallesinde masrafları devletçe karşılanan 6-7 bin öğrenci bulunuyordu. 400’e yakın bilim adamına çalışma yapma imkânı verilmişti. Tebriz’de yazılan eserlerin, İstanbul ve Trabzon’da Yunanca’ya çevrilmektedir. ‘’Yer üzerinde sakince yaşamak istiyor isen, gökteki olayları öğrenmen şarttır’’ anlayışını astranomi çalışmalara yansıtmışlar. Merâga’da kurulan döneminin en muhteşem rasathanesi, astronomi alanında ileri düzeyde sayılabilecek aletler kullanılmaktaydı. Milletlararası bir kurum haline gelen Merâga Rasathanesi’’nde, dört yüz bin cilt kitap bulunuyordu.Merağa Rasathanesi’nde ortaya çıkarılan bilimsel buluşlar,Çin’de, Semerkant’ta, İstanbul’da, Hindistan’da ve yaklaşık dört asır boyu Avrupa’da kullanılmıştır.
İran-Anadolu arasındaki ulaşım güvenli ve foksiyonel hale gelmesi, alimlerin de Anadolu'ya yönelmelerini artırmıştır. Hubeyş et-Tiflîsî, Kutbeddin Şîrâzî ve İbn-i Sertak gibi alimler, Merâga Astronomi Okulu’nun etkisini Anadolu’ya taşıdığını söyleyebiliriz. Hubeyş et-Tiflîsî, astronomisi birikimini Anadolu’ya aktarmış, kozmolojik astronomi alanın gelişmeler yaşanmıştır. On iki yıldız grubundan oluşan bu sistemin özellikle de Güneş ve Ay’a göre pozisyonları ve onların açışal değerlerini tanıtmıştır.Kutbeddîn Şirazî,. Güneşin hareketini ve gezegenler arasındaki ilişkiyi vurgulayan Kutbeddîn Şîrâzî, Batlamyus’un gezegen modelinden farklı yeni bir gezegen modeli keşfetmiştir. İbn Sertâk, Tokat Niksar Nizamiyye Medresesi’nde aktif görev yapmış,birikimini Davud el-Kayserî olmak üzere talebelerine aktarmıştır. Kırşehir Valisi Nureddin Cibril b. Caca döneminde Kırşehir Cacabey Medresesi’nde, Germiyanoğlu Süleyman Şah döneminde(1368-1367)Vâcidiye Medresesi’ nde rasathane çalışmalar yapılmıştır.Anadolu’da bilim hayatına önemli katkılar yapan alimler yetişmiştir.Başlıcaları; Âşık Paşa,Ahmed-i Gülşehri, Ahî Evren,Abdulhamit bin Abdurrahman el-engüriye, Şeyh Ali Bin Dost-i Hüda el-Ankari, Kadı Burhaneddin, Kadızâde-i Rûmî,Elvan Çelebi,Hoca Mesud, Sa’dî-Şeyhoğlu Mustafa, Ahmedî,Erzurumlu Mustafa Darîr,Ahmet Eflâkî,Şeyh Hâmid-i Veli(Somuncu Baba),Cemâleddin Aksarâyî;Dâvûd-i Kayserî,Folla fenari’dir
İlhanlılar döneminde Sivas, döneminde siyasetin ve ticaretin ve üretim merkezine konumuna taşınmıştı. Sivas’ta İlhanlılar döneminde Sivas’ta de nesiller boyu devam eden Türk bürokrasi sülaleleri oluşmuş. İranlı memurların Sivas’a nüfuz etmesini engellemiştir. Askeri harp makineleri Sivas’ta üretiliyordu. Sivas’ın Anadolu’da en yüksek vergi oranına yükselmesi, iktisadi hayatın gelişmişliğini yansıtıyordu. Şehirde bir Ceneviz elçiliği bulunması ve Bulgar Medresesi adıyla eğitim merkezinin varlığı, Sivas’ın uluslararası buluşma ve kaynaşma merkezi olduğu düşünülebilir. Sivas, Asya ve İran’dan farklı etnik kökenli grupların göç merkezi haline gelmişti. Ticaret yapmak için Sivas’a gelen Yahudiler, Sivas’ta bir mahalle dahi kuruyordu. Sivas’ta halı ticareti ve köle ticareti öne çıkmaktadır. Yabancılar, meşhur Türk halılarını Sivas’tan satın almaktadır.
Sivas’ta doğan Emînüddîn Ebherî, astronomik gözlem aletlerinin yapımında da ustalaşmış. Matematik alanında Fusûl kâfiye fi hisâbi’t-taht ve’l-mîl eseri ile astronomi alanında çeşitli gözlem aletlerini tanıtan Levâmi‘u’l-vesâil fi metâli‘i’r-resâil adlı eseri yazmıştı. Konyalı Zeyn el-Müneccim İbn Süleyman, Sivas’ta kadim Türk astrolojisini konu edinen Ahkâm-ı Sâl -i Türkan isimli bir eser telif etmiştir. On iki hayvanlı Türk takvimine ait bir ahkâmı da içerir Bu dönemde önemli astronomi eserlerinden birisi de Ebû Ali İbn Ebiel-Hasan el-Sûfî’nin astronomi alanında Urcûzefî Suver-Kevâkib el –Sâbite adlı eseridir. Esirüddin Ebherî’ mantık, felsefe,matematik alanında eserler kaleme almıştır.Sivaslı Eminüddin Abdurrahman İbn Ömer matematik ve astronomi sahalarında çalışmıştır. “usturlap”, “rub el-müceyyeb” gibi astronomi aletleri yapmıştı.Sivas’ yerleşen Hubeyş et-Tiflisî“Kıyafetü't-Tıp” ve“Kitâbü Medhali‟n-nücûm” ve “Kitâbü Beyâni‟n-nücûm” adlı astrolojiye dair eserleri bulunmaktadır
Sonuç olarak İlanlılar döneminde Tebriz-Sivas arasında ilişkinin kurulmasıyla Tebriz dünya siyasetin merkezine yükselirken, Sivas dünya ticaretinin merkezine yükselmiştir. Bunun sonucunda Sivas Anadolu'nun doğusunda çok parlak bir ticari ve iktisadi inkişafa sahne olmuştur. Sivas’ta canlı bir kültürel ortam oluşmuştur.
